TILBURG GEMEENTE TILBURG NB LOCATIE PAROCHIEKERK STJOSEPH BISDOM SHERTOGENBOSCH

HARRY HUIZINGA DEPARTMENT OF ECONOMICS GAGELSTRAAT 12 TILBURG UNIVERSITY
IMPERVIOUS SURFACES REVIEW OF RECENT LITERATURE CHRISTINE TILBURG AND
TILBURG GEMEENTE TILBURG NB LOCATIE PAROCHIEKERK STJOSEPH BISDOM SHERTOGENBOSCH

VACATURE FACILITAIR MEDEWERKER BIJ TILBURG UNIVERSITY OPENGESTELD VOOR KANDIDATEN

Tilburg, gemeente Tilburg, NB


Locatie: Parochiekerk St.Joseph

Bisdom: 's-Hertogenbosch

Cultusobject: Donatus [beeld + relikwie]

Datum: 2e zondag in juli [+ oktaaf]

Periode: 1885 - jaren 1950

Adres: Heuvelring 124, 5038 CL Tilburg, tel 013-5423252, pastor J.P.J.M. van Noorwegen


De tweede pastoor van de parochie St. Joseph, Antonius Donatus Smits, heeft de devotie tot de H. Donatus gestimuleerd. Tussen 1880 en 1885 zorgde hij voor een beeld, een relikwie, een aflaat en een broederschap, die tot in de jaren vijftig bestaan heeft en ruim 3000 leden telde. Het is niet uitgesloten dat de verering aanvankelijk enige uitstraling buiten de parochie heeft gehad, maar erg groot zal deze niet geweest zijn.

___________________________________________________________________________


Topografie

- Met de bouw van de St. Josephkerk op de Heuvel is in 1872 begonnen onder leiding van architect Hendrik van Tulder uit Tilburg. In 1889 was de neogotische driebeukige kerk met twee torens voltooid. In 1955-'56 zijn aan de oude transepten twee vleugels gebouwd; een nieuw priesterkoor dateert uit 1957. In 1965 is de kerk van binnen opnieuw geschilderd en werd de inrichting gemoderniseerd. Het beeld van de H. Donatus is toen verwijderd. Het bevond zich in 1950 aan de derde pilaar in het linkertransept, gezien vanuit de kerkbanken.


Cultusobject

- In 1881 schonk pastoor Antonius Donatus Smits een gepolychromeerd beeld van de H. Donatus. Het is in 1965 afgedankt, tegelijk met een aantal andere 'bontbeschilderde' beelden uit dezelfde periode. Pastoor J. van Noorwegen herinnert zich dat de beelden via een tuincentrum bij een Vughtse kunstenaar belandden, die ze in schijven zaagde en tot een modern kunstwerk verwerkte.

- Op 21 juni 1886 verleende de bisschop van Den Bosch toestemming de reliek van de H. Donatus uit te stellen voor openbare verering 'non tamen exaltationem'- zonder het evenwel te overdrijven. Het relikwiecertificaat, afgegeven door de abt van Achel in 1884, draagt de goedkeuring van de bisschop van Gent.


Verering

- Van het leven van de H. Donatus, die sinds de 17e eeuw wordt vereerd, is niets bekend. De relieken van deze catacombeheilige, die volgens het grafopschrift Donatus heette, werden in 1652 overgebracht naar Munstereifel, waar zij bestemd waren voor een nieuw jezuïetencollege. Tijdens één van de plechtigheden werd de dienstdoende pater door de bliksem getroffen. Dankzij de voorspraak van de H. Donatus hield hij hieraan geen blijvend letsel over. De faam van de heilige als patroon tegen onweer verbreidde zich daarna snel.

- In 1870 werd besloten tot oprichting van een vijfde parochie in Tilburg. Kapelaan J. van der Lee van de parochie het Heike was bouwpastoor van de nieuwe kerk op de Heuvel, die in 1873, in onvoltooide staat, werd ingewijd. Omdat Van der Lee inmiddels pastoor was geworden van het Heike werd M. van der Haagen de eerste pastoor van de nieuwe parochie. In 1875 volgde A. Smits hem op, die aanbleef tot zijn dood in 1908. Onder zijn pastoraaat werd de kerk voltooid.

- Pastoor Antonius Donatus Smits was geboren en getogen in Reek, waar al sinds 1779 een bijzondere Donatusverering bestond. Vermoedelijk heeft hij een persoonlijke affiniteit met deze heilige gevoeld. Hij schonk de parochie een Donatusbeeld, bemachtigde een reliek 'ex ossibus'- een fragment uit de beenderen - en verkreeg toestemming voor de aflaatverlening en de oprichting van een broederschap. Vanaf 1880 kon eenieder die op de tweede zondag in juli of het oktaaf ter ere van de H. Donatus de kerk bezocht, biechtte en de communie ontving, een volle aflaat verdienen. In 1885 bevestigde de bisschop nogmaals het recht op deze aflaatverlening. Op 25 juni 1885 werd de Donatusbroederschap in de St. Josephkerk opgericht. Van 1885 tot in de jaren 1950 werden ongeveer 3300 leden ingeschreven, waarvan 2500 in de eerste vijftien jaar. In hoeverre de verering een uitstraling buiten de parochie heeft gehad is niet bekend. Mogelijk is dit tijdens het pastoraat van Smits wel het geval geweest, maar later waarschijnlijk niet meer. In 1932 verzocht de pastoor van het nabijgelegen Berkel aan de bisschop een Donatusbroederschap te mogen oprichten. Voorzover hij wist bestond er geen enkele in de buurt; de Tilburgse verering zal toen al op een laag pitje hebben gestaan. Begin jaren zestig was deze volledig verdwenen.

- In de jaren zeventig nodigde het kerkbestuur 'Donatus' nog wel eens uit voor een gesprek. De gesprekspartner was vanzelfsprekend de verzekeringsagent, het onderwerp de brandveiligheid van de kerk en de bijbehorende premie. De naam van de heilige, onder wiens patronage de betreffende maatschappij ooit werd gesteld, was synoniem geworden voor een hedendaagse, materiële vorm van bescherming, waarvoor de premie wel wat hoger ligt dan het kwartje per jaar, dat vroeger waarschijnlijk voor de broederschap betaald moest worden.


Bronnen

A Tilburg: parochiearchief St.Joseph, memoriaal p. 28, 53-54, 158-159, 165, 193; map relikwiebrieven, aflaatbrieven, broederschappen; notulenboek kerkbestuur; broederschapsboek H. Donatus; 's-Hertogenbosch: Archief bisdom, dossier parochie St. Willibrordus Berkel, brief 7 juni 1932;

B P.F. Florentinus, Handboekje voor de vereerders van den Heiligen Donatus, patroon tegen onweder.... (Helmond: NV Boekdrukkerij Helmond, 1914) uitgebreide geschiedenis, w.o. vermelding broederschap te Tilburg p.14, verder gebeden etc.; [F. van Miert?], 'Rondgang door onze parochiekerk en historisch overzicht' in: Parochiegids 1951 St. Joseph - Tilburg ([Tilburg]: [parochie st. Joseph], 1950) p. 11-17; P. Hildebrand, De Kapucijnen in de Nederlanden en het prinsbisdom Luik dl.9 (Antwerpen: Archief der kapucijnen, 1955) p. 740-750 over H. Donatus en zijn verering vnl. in België; D. Gooren, 'Sint Donatus en zijn verering in Nederland', in: Brabants Heem 23 (1971) p.12; F. van Miert e.a., St. Joseph Tilburg 1874-1974 (Tilburg: Drukkerij Maas, 1974) parochiegeschiedenis t.g.v. eeuwfeest, niets over Donatusverering; Ronald Peeters en Ed Schilders, Katholiek Tilburg in beeld (Tilburg: Boekhandel Gianotten b.v., 1990) p.18-21 over Heuvelse kerk, niets over Donatusverering;

C PJMI-BiNdossier; SKKN-dossier.


Ottie Thiers



---------------------------------------------------

Suggestie afbeeldingen:

- foto Mgr. Antonius Donatus Smits, in Peeters en Schilders p.20





Tags: tilburg p.14,, katholiek tilburg, tilburg, gemeente, stjoseph, shertogenbosch, parochiekerk, bisdom, locatie