W S T Ę P PROBLEMY MORALNE ZAWSZE BUDZĄ

135611-ects-problemy-edytorskie
ANKIETA BADAJĄCA KLUCZOWE PROBLEMY I MECHANIZMY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCÓW W
ARTYKUŁ VII KONSTRUKCJE GEOMETRYCZNE KLASYCZNE PROBLEMY KONSTRUYKCYJNE

B RUNON HOŁYST ”BEZPIECZEŃSTWO TOM 1 OGÓLNE PROBLEMY
BULA MINES PROBLEMY POMOCNICZE PROBLEM 1 ZASTANAWIAMY SIĘ CZY
DR ALEKSANDRA ZAWIŚLAK UKW BYDGOSZCZ PROBLEMY AUTONOMII OSÓB DOROSŁYCH

W S T Ę P

W S T Ę P

Problemy moralne zawsze budzą silne emocje i zainteresowanie, czego dowodem są częste dyskusje parlamenterne, telewizyjne, prasowe, towarzyskie wśród grona znajomych. Ocena czynów z punkt widzenia dobra i zła moralnego spotyka się z poszukiwaniem autorytetów, które nie zawsze muszą odpowiadać naszym przekonaniom światopoglądowym czy religijnym. Jednak za autorytet w sprawach trudnych do rostrzygnięcia uznamy tego, kto usiłuje czynić dobro, kto życiem swym poświadcza, że rozumie dziedzinę dobra i zła, a nie tylko potrafi o nim mówić. Niełatwo więc podejmować kwestie zachowań moralnych, postępowań w różnych dziedzinach życia, ponieważ zawsze wiąże się to z jakąś oceną czy wzajemnym porównywaniem, szczególnie zaś jeśli idzie o zawód nauczycielski.

W niniejszym referacie postaram się przekazać informacje na temat podstawowych pojęć etycznych i ich rozumienia, relacji nauczyciel-uczeń i wynikających z nich problemów moralnych. Zastanowimy się także nad powinnościami nauczyciela w jego pracy zawodowej oraz zagrożeniami, które mogą powstać w wyniku długoletniego zatrudnienia.

I Etyka i pedagogika.

Etyka jest jedną z dziedzin filozofii, która już w starożytności wyłoniła się z wielu poglądów ówczesnych myślicieli greckich. Za ojca etyki uznaje się Sokratesa, który na drodze majeutyki usiłował pomóc swojemu rozmówcy "urodzić" prawdę. Do dziś etycy próbują czynić to samo, odsłaniają przeświadczenia na temat dobra i zła, by następnie tę wiedzę uporządkować i sprawdzić.^¹

Etykę można rozumieć bardzo szeroko jako najogólniej mądrość życiową^² lub jako teorię moralności, rozumianą jako dziedzina dobra i zła moralnego.^³

Zagadnienia etyki zaś można zamknąć w trzech działach:

- jak żyć, aby sobie i innym zapewnić szczęście,

- jak postępować, aby zapewnić sobie szacunek i

uniknąć pogardy,

- jak działać, aby postępowanie okazało się sprawne.^⁴

Etyka jako nauka będzie zajmować się czynami, które możemy określić jako dobre lub złe moralnie, intencją czynu, i okolicznościami, które do celu prowadzą.

Tak więc czynem będziemy nazywać takie działanie, którego człowiek jest świadomym i wolnym sprawcą, z tym, że czyny nasze są stopniowalne i ograniczone przez różne przeszkody (niewiedza, przymus, uczucia).^⁵ Ponadto czyny możemy określić jako dobre lub złe moralnie. Czyn dobry moralnie będzie wtedy, gdy jest dobry dla człowieka jako człowieka^⁶, czyli nie godzi w jego godność.

Postępowaniu ludzkiemu będą także towarzyszyć intencje i też bywają one różne. Dobra intencja będzie tylko wtedy, jeśli podejmowane działanie będzie słuszne. Kto zbyt łatwo "zasłania się tym, że "chciał dobrze", nie odczuwając żalu z powodu szkody, jaką spowodował, ten budzi podejrzenia, iż nie kieruje się dobrą intencją, ale "dobrymi chęciami".^⁷ Stąd też intencja będzie czymś głębszym,

ugruntowanym , przemyślanym.

W ocenie działania bierze się pod uwagę trzy "źródła" moralności czynu, które mówią o jego moralnej ocenie:

- cel przedmiotowy (to co podmiot czyni),

- cel podmiotowy (dlaczego podmiot czyni to, co

czyni),

- okoliczności (jak realizuje podmiot swe działanie).^⁸

Dobroć czynu w ocenie odnosi się do tych trzech aspektów.

Pedagogika jako nauka będzie się zajmować kwestiami szeroko pojętego wychowania , czyli działania na osobowość ludzką, kształtowania uczuć i woli, sprawności intelektualnej i wykonawczej.^⁹ Stąd też zespoły zagadnień etyki i pedagogiki będą się zazębiać, także w dziedzinie etyki nauczycielskiej.

Etyka zawodu nauczyciela dotyczy postawy nauczyciela , jego kultury, odpowiedzialności, wrażliwości, hierarchii wartości, światopoglądu i kompetencji.^¹⁰ Od dawna stawia się wysokie wymagania lekarzom, prawnikom, dziennikarzom. Zawody te dysponują skodyfikowanym systemem norm etycznych, np. Kodeks etyki lekarskiej.

W związku z reformą edukacji i awansem zawodowym nauczycieli dostrzeżono także potrzebę uwzględniania problemów etycznych i odbudowywania autorytetu nauczyciela. Zawód nauczyciela stawia wysokie wymagania - nauczyciel znajduje się pod ustawiczną kontrolą, każde jego potknięcie jest zauważane i komentowane.

II Nauczyciel a uczeń.

Nauczyciel i uczeń - dwa ogniwa w systemie działań szkolnych, które wzajemnie działają na siebie tworząc atmosferę kształcenia i wychowania. Relacje i postawy moralne, jakie między nimi zachodzą mogą być bardzo różne. W odniesieniu do ucznia R. Meighan wyróżnia następujące:

uczeń jako przeciwnik - widziany przez pryzmat niechęci do nauki, ignorancji i lenistwa, szkoła dla niego i dla nauczyciela staje się polem walki,
uczeń jako zbiornik-naczynie - wpatrzony w nauczyciela z uwagą, przyjmuje każde słowo, nauczyciel przyjmuje bierną postawę ucznia w przyjmowaniu wiedzy,
uczeń jako surowiec - poddający się obróbce lub stwarzający problemy, nauczyciel zajmując się uczniem pracuje nad jego formowaniem, przekształcaniem, modelowaniem, nie pytając "materiału" o zdanie.
uczeń jako kient - ma pieniądze i oczekiwania, szkoła jest nowoczesnym magazynem wiedzy, z którego uczeń wybiera, kupuje, wymaga dobrego towaru lub zmienia ekspedienta, wybiera co chce, nauczyciel pośredniczy w uzyskiwaniu towaru - wiedzy.
uczeń partner - staje się w prawach równy nauczycielowi, może wyrażać poglądy, jest aktywny, wspólnie kształtuje wizerunek szkoły, ale partnerstwo we wszystkich dziedzinach nie musi być jednakowe.
uczeń jako poszukiwacz - osoba o postawie badawczej, odkrywczej , naukowej, chodzi własnymi drogami, zmusza nauczyciela do dodatkowej pracy i często przewyższa go w umiejętnościach i wiedzy.^¹¹

Przedstawiony przegląd ról uczniowskich obrazuje ich różnorodność, ale równocześnie wskazuje na wielość postaw i zachowań jakie nauczyciel może przyjąć w każdym z tych przypadków.

III Powinności nauczyciela.

Posłannictwo nauczyciela, zgodnie z wielowiekową tradycją, wyrasta z powołania. Wymaga ono szczególnych predyspozycji osobowych, gruntownego przygotowania do zawodu, ustawicznego pogłębiania swoich kompetencji, woli i serca. Jest bowiem służbą drugiemu człowiekowi i z tej racji łączy się ze szczególną odpowiedzialnością. Ks. M. Rusiecki proponuje swoistą kartę odpowiedzialności i obowiązków nauczyciela, podkreślając najważniejsze strony etycznej działalności w tym zawodzie.

1. Odpowiedzialność nauczyciela za integralny rozwój własnej osobowości.^¹²

Oznacza stałą i krytyczną konfrontację między aktualnym obrazem własnego "ja", a wyznawanym przez siebie systemem wartości oraz wynikającymi z nich normami i postawami.

Odpowiedzialność za własny rozwój intelektualny:

dbać o postawę krytyczną , obiektywną, otwartą na prawdę i rzeczowe argumenty , a nie kierować się własnymi schematami,
systematycznie rozwijać swoje zainteresowania,
kształtować pozytywny obraz siebie, wciąż podnosić dobrą samoocenę,
odkrywać i rozwijać własne uzdolnienia,
pogłębiać postawę twórczą, bronić się "przed szablomowością, rutyną i skostnieniem w pracy",

Odpowiedzialność w sferze moralnej:

prowadzić uporządkowany tryb życia, być wymagającym wobec siebie, opanowywać własne słabości, starać się o silną wolę,
rozwijać podstawowe sprawności moralne, jak punktualność, sprawiedliwość, wyrozumiałość, ofiarność itp.,
konsekwentnie dążyć do nauczycielskiego ideału przez ustawiczną pracę nad sobą.

Odpowiedzialność w sferze emocjonalnej:

usilne staranie się o rozwój uczuć wyższych, jak radość, optymizm, nadzieja itp.,
unikanie napięć, a gdy się pojawią - przeczekanie wzburzenia,
zdobywanie umiejętności wewnętrznego wyciszania napięć za pomocą czynności relaksacyjnych,
przebaczanie i całkowite darowanie wszelkich uraz.

Odpowiedzialność za rozwój kultury duchowej:

rozwijać w sobie potrzeby wyższe, a jeżeli jest wierzący - także religijne,
wyprowadzać w sobie trwałą równowagę duchową i dobrze umotywowane poczucie bezpieczeństwa.

Odpowiedzialność w sferze społeczno-zawodowej:

rozwijać w sobie umiejętność prowadzenia dialogu - cierpliwego słuchania rozmówcy,
troszczyć się o dobrą komunikację międzyludzką,
dbać o własny autorytet,
starać się o dobrą opinię w oczach uczniów,
starannie przygotowywać się do lekcji,
modernizować i urozmaicać metody i środki dydaktyczne,
imponować uczniom postawą zdystansowaną do dóbr konsumpcyjnych,
dbać o godność i powagę zawodu nauczycielskiego.

2. Odpowiedzialność za uczniów.

Nauczyciel powinien pamiętać, że najważniejszą wartością dla niego jest dobro dziecka. Ucząc i wychowując odpowiada więc za jego rozwój, zdrowie i przygotowanie do życia w społeczeństwie. Dlatego ma obowiązek:

kochać swoich uczniów i wymagać na miarę ich możliwości,
starać się o dobry kontakt z innymi, także poza szkołą,
otaczać uczniów opieką,
szczególnie zająć się dziećmi chorymi i zaniedbanymi wychowawczo,
pogłębiać w uczniach poczucie honoru, godności i wolności osobistej,
uczyć myślenia logicznego, krytycznego i twórczego,
uczyć sztuki hierarchizowania wartości,
nie dzielić uczniów na lepszych i gorszych,
wyzwalać u uczniów postawy aktywne,
przyuczać do pracy społecznej,
kształtować postawę należnego szacunku wobec rodziców i starszych,
wychowywać do miłości ojczyzny,
otwierać uczniów na dialog z ludźmi innych kultur,
kształtować postawę tolerancji,
uwrażliwiać na ludzi potrzebujących pomocy,
zachęcać do roztropnego korzystania z massmediów,
przestrzegać przed konsumizmem,
chronić przed złymi zjawiskami społecznymi,
uczyć pozytywnego przeżywania winy przez przyznanie się do błędów,
uczyć dzieci i młodzież sztuki dojrzałego życia we wszystkich sytuacjach.

3. Współodpowiedzialność za miejsce pracy.

Nauczyciel powinien mieć świadomość, że jest członkiem szerszego zespołu wychowawczego, dlatego powinien dbać o dobrą atmosferę w swojej szkole. Powinien zatem:

być otwarty na współdziałanie,
kontaktować się z rodzicami dzieci,
przestrzegać dyskrecji zawodowej,
pedagogizować rodziców,
tworzyć w środowisku nauczycielskim atmosferę szczerego koleżeństwa,
pielęgnować lokalne tradycje,
współdziałać z organem prowadzącym i nadzorującym,
dystansować się od tendencji upolityczniania oświaty i wychowania.

IV Zagrożenia w pracy nauczycielskiej.

Praca nauczycielska wykonywana przez dłuższy czas może wywołać u niektórych osób specyficzne ułomności charakteru, powodujące nie najlepszą współpracę z zespołem klasowym i gronem nauczycielskim. Należą do nich:

- apodyktyczność i upór ( osoba taka usiłuje

wykazać, że zawsze ma rację, nieraz wbrew logice

i oczywistym faktom),

- osłabienie samokrytycyzmu i samouwielbienie

( uważa się za najlepszego metodyka i wychowawcę,

sam siebie podaje za wzór rodzicom, kolegom i

uczniom),

- pozerstwo i afektacja (objawia się w przesadnym,

aktorskim wyrażaniu swoich uczuć i zalet. Ta

osoba nieustannie gra, aby jak najlepiej się

zaprezentować),

- drobnostkowość (polega na zwracaniu uwagi na

małoznaczące szczegóły, w przecenianiu ich wagi

dla całości),

- skłonność do plotkarstwa oraz intryg,

- nadwrażliwość (objawia się silnymi wybuchami na

małe bodźce, dopatrywaniu się w każdej uwadze

ataków na swoją osobę,częstym okazywaniem

zniecierpliwienia, wyolbrzymianiem trudności,

- znieczulenie czyli ograniczenie aktywności do minimum.^¹³

P O D S U M O W A N I E

Rezultaty pracy wychowawczej w dużej mierze zależą od stosunku uczniów do nauczyciela, od jego autorytetu. Autorytet nie może być narzucony czy sztucznie wykreowany, ale powinien być uznany, wybrany i zaakceptowany przez młodzież ze względu na wiedzę, kompetencje, a przede wszystkim ze względu na cechy moralne nauczyciela. Dorastającemu młodemu człowiekowi potrzebny jest przewodnik - dobrze znający drogę, jasno widzący cel, niezmordowany, bezwzględny wobec siebie, wyrozumiały wobec innych, opanowany, zdyscyplinowany, skoncentrowany na tym, co najważniejsze, oddany sprawie młodzieży, podchodzący z otwartym sercem do tych, którzy nie potrafią jeszcze tego docenić.

B I B L I O G R A F I A

Chrobak S., Nauczyciel a uczeń, w: "Wychowawca", nr 12(96), s.8-9.
Dziewiecki M., Elementy wychowania chrześcijańskiego w nauczaniu Jana Pawła II,

w: "Wychowawca", nr 10(154), s.5-9.

Kotarbiński T., Etyka i pedagogika,w: Encyklopedia pedagogiczna pod red. W. Pomykało, s.199-200.
Makurat A., Etyka zawodu nauczyciela - wychowawcy, w: www.literka.pl.
Nagórny J.,Nauczyciel wobec współczesnych wyzwań moralno-społecznych, w: "Wychowawca", nr5(149), s.18-21.
Pieszak B., Etyka zawodu nauczysielskiego w

świetle przemian systemu edukacyjnego,

w: www.literka.pl.

Ruciński T., Sumienie nauczyciela,

w: "Wychowawca", nr 2(110), s. 5.

Rusiecki M. , Karta odpowiedzialności i obowiązków nauczyciela , w: "Wychowawca", nr 10(142), s. 7-11.
Rusiecki M., Etos nauczycielski, w: "Wychowawca", nr 2(110), s.6-7.
Szostek A., Pogadanki z etyki, Częstochowa 1993.
Tarnowska B., Etyka zawodu nauczyciela,

w: " Wychowawca", nr 2(110), s. 10-11.

1 A. Szostek, Pogadanki z etyki, Częstochowa 1993, s.10.

2 T. Kotarbiński, Etyka i pedagogika, w: Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1993, s. 199.

3 A. Szostek, tamże s.11.

4 T. Kotarbiński, s. 199.

5 A. Szostek, s.20-21.

6 Tamże, s.21.

7 Tamże, s.103.

8 Tamże, s. 105.

9 T. Kotarbiński, s. 199.

10 A. Makurat, Etyka zawodu nauczyciela - wychowawcy , w: www. literka.pl.

11 R. Meighan, Edukacja elastyczna, Wyd. Stowarzyszenie Nasza Szkoła 1991, s. 146-163.

12 M. Rusicki, Karta odpowiedzialności i obowiązków nauczyciela, w: "Wychowawca", nr 10(142), s.7.

13 B. Tarnowska, Etyka zawodu nauczyciela, w: "Wychowawca", nr 2(110),

s.10-11.

DR PAWEŁ SIKORA „PODSTAWOWE PROBLEMY I KIERUNKI FILOZOFICZNE” –
MUZYKA INTERNECIE PROBLEMY PRAW AUTORSKICH UTWORÓW MUZYCZNYCH I ICH
NAJCZĘSTSZE PROBLEMY PRZY WYPEŁNIANIU WNIOSKU BENEFICJENTA O PŁATNOŚĆ UWAGI

Tags: budzą silne, zawsze, moralne, budzą, problemy